Hoe realiseer je een landschap boven de stad?
Toen in 2017 bleek dat Wilma Wonen naast The Muse ook woontoren CasaNova zou gaan realiseren, ontstond er een bijzondere situatie aan de Wijnhaven in Rotterdam. Doordat de twee woontorens direct aan elkaar grenzen ontstond de unieke mogelijkheid voor een gedeelde daktuin met een oppervlakte van maar liefst 1.500 m2. Maar hoe ontwerp je een daktuin ter grootte van een bescheiden park, midden in de stad en op 18 meter boven maaiveld?
Landschappelijkheid
Landschapsarchitect Jeroen Hamers werd door Wilma Wonen uitgenodigd om een ontwerp en visie neer te leggen. “In de conceptfase kijk je naast de behoefte van gebruikers ook naar de plek en naar de context. Die is aan de Wijnhaven in Rotterdam erg stedelijk en er is weinig groen in de wijde omtrek. Daarom was ‘natuurlijkheid’ als aspect al gauw een belangrijke leidraad. Er is vanuit de bewoners maar ook vanuit de omgeving behoefte aan ademruimte op deze plek.”
Jeroens ontwerp laat een natuurlijke diversiteit aan grassen, kruiden en bomen zien binnen organisch gevormde perken en in verschillende hoogtes. “Met de begroeiing willen we de dakrand vanuit het midden van het dak park grotendeels aan het oog onttrekken. Hierdoor krijgt het landschap een onbegrensd karakter dat versterkt wordt door de stedelijke context direct in de achtergrond.”
Over de eigen signatuur van het dakpark is Jeroen duidelijk; “Het park moet niet willen concurreren met de iconische, strakke architectuur van The Muse en CasaNova of daar heel erg mee in willen doen. Het vormt als het ware een zacht, natuurlijk tapijt waaruit de woontorens optimaal tot hun recht kunnen komen.”
Spannende plekken
Naast het natuurlijke karakter kent het dakpark ook een spectrum aan gebruiksbehoeften die in het ontwerp moesten worden verwerkt. “Met dit ontwerp komen we veel mensen tegemoet. Het moet een plek zijn waar je samen kunt komen en elkaar kunt ontmoeten. Met ruimte genoeg voor een feestje als daar een bijzondere reden voor is. Maar het moet óók een plek zijn waar je rust kunt vinden in een natuurlijke omgeving en je weer even op kunt laden. Daarom zijn er binnen het ontwerp diverse besloten plekjes opgenomen waar je even lekker alleen of met zijn tweetjes buiten kunt zijn”.
Door de deels verhullende begroeiing en het organische vlekkenplan ontstaat er belevingswaarde in het dakpark. Spannende plekken met een eigen karakter die steeds weer een andere doorkijk of zichtlijn bieden. Daarnaast is er een centrale doorgang met meer ruimte voor groepsactiviteiten die de twee torens voor voetgangers met elkaar verbindt.
De dakranden zijn overal bereikbaar zodat je contact met de straat kunt maken en van het uitzicht kunt genieten. Er ontstaat zo een binnenwereld die omringd wordt door groen en naar binnen gekeerd is en een buitenwereld die op de omgeving gericht is.
In het ontwerp is zorgvuldig gekeken naar de plantensoorten die het beste passen in het microklimaat van het dakpark; Bomen, grassen en kruiden die zorgen voor schaduw en verdamping en tijdelijk veel vocht aankunnen. Maar ook soorten die goed tegen de extreme omstandigheden op het dak kunnen. Want er is veel wind en in de zomer is het relatief warm en droog.
Samen vormen ze een bonte mix en hebben ze met nectar, zaden en bessen ook waarde voor insecten en vogels. Want biodiversiteit speelt ook een rol in het ontwerp: “Ons daklandschap zal straks een grote verscheidenheid aan vogels en uiteindelijk vlinders en andere insecten aantrekken. Een groene pleisterplaats midden in de stad, zogezegd. Voor de bewoners maar ook voor dieren.”
Verantwoord tuinieren
Omdat het park op een gebouw wordt aangelegd brengt dat een reeks aan voorwaarden met zich mee. “Om het landschappelijke karakter te onderstrepen willen we bomen aanplanten maar dat moet je slim doen. We kiezen voor breed wortelende soorten zodat we met een beperkte hoogte aan grond genoeg diepte hebben. Daarnaast verankeren we de kluiten en kiezen we voor bomen die goed tegen wind en droogte kunnen. Het ontwerp is zo opgezet dat in een ‘normaal’ jaar zonder grote droogte er niet geïrrigeerd hoeft te worden.”
Klimaatfactoren spelen ook op andere manieren een rol. Het centrum van Rotterdam heeft een algemeen probleem met pieken in neerslag en het gereguleerd afvoeren van water. Het dakpark helpt daar namens The Muse en CasaNova een handje in mee. Door water eerst op te slaan, deels te laten gebruiken door de beplanting en de rest gedoseerd af te voeren helpt het park de piekbelasting op de riolering te verlagen.
Enthousiaste ontvangst
Het ontwerp heeft al tot vele enthousiaste reacties geleid, van toekomstige bewoners, vanuit de sector en in de vakpers. De daktuin is inmiddels opgeleverd en door de bewoners in gebruik genomen. De tuininrichting is genomineerd voor ‘Dak van het Jaar 2023’ (pdf).